پنج گنج
مروری بر پنج گنج نظامی اثر شاعر بلند آوازه ایرانی.
پنج گنج
مروری بر پنج گنج نظامی اثر شاعر بلند آوازه ایرانی.
شرح حال نظامی
جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف نظامی معروف به نظامی گنجوی (حدود ۵۳۷ تا ۶۰۸ ه.ق) شاعر داستان‌سرای سده ششم ایران، بزرگ‌ترین داستان سرای منظومه‌های حماسی عاشقانه به زبان پارسی است که سبک داستان محاوره‌ای را وارد ادبیات داستانی منظوم پارسی کرد.
نام پدرش یوسف نام جدش "ذکی" و نام جد اعلایش "موید" بوده و سه همسر و یک فرزند به نام محمد داشته‌است. زادبوم نظامی شهر گنجه (واقع در جمهوری آذربایجان کنونی) می‌باشد.بعضی معتقدند که نظامی اصلیتش از تفرش بوده است. نام مادرش رئیسه بود. وی در سنین کم یتیم شد و دایی اش خواجه عمر بزرگش نمود.
نظامی سه بار ازدواج کرد. همسر نخستش آفاق، کنیزکی بود که فخرالدین بهرامشاه حاکم دربند به عنوان هدیه‌ای برایش فرستاده بود. آفاق اولین و محبوبترین زنان نظامی بود. تنها پسر نظامی، محمد از آفاق بود. وقتی نظامی سرودن خسرو و شیرین را به پایان رساند آفاق از دنیا رفت. در ان زمان محمد هفت سال بیشتر نداشت.
عجیب است که دو همسر دیگر نظامی نیز در سنین جوانی فوت کردند و مرگ هر کدام پس از اتمام یکی از آثار او اتفاق می‌افتاد.
وی مانند اغلب اساتید باستان از تمام علوم عقلی و نقلی بهره مند و در علوم ادبی و عربی کامل عیار و در وادی عرفان و سیر و سلوک راهنمای بزرگ و در عقاید و اخلاق ستوده پایبند و استوار و سرمشق فرزندان بشر بوده و در فنون حکمت از طبیعی و الهی و ریاضی دست داشته‌است.
در سال ۶۰۲ در شهر گنجه در سن شصت و سه سالگی درگذشت و به خاک سپرده شد. بعضی درگذشت او را بین سالهای ۵۹۹ تا ۶۰۲ و عمرش را شصت و سه سال و شش ماه نوشته‌اند.
نظامی از شاعرانی است که باید او را در شمار ارکان شعر فارسی و از استادان مسلم این زبان دانست. وی از آن سخنگویانی است که مانند فردوسی و سعدی توانست به ایجاد و تکمیل سبک و روشی خاص دست یابد. اگر چه داستانسرایی در زبان فارسی به وسیله نظامی شروع نشده لیکن تنها شاعری که تا پایان قرن ششم توانسته‌است شعر تمثیلی را به حد اعلای تکامل برساند نظامی است.
وی در انتخاب الفاظ و کلمات مناسب و ایجاد ترکیبات خاص تازه و ابداع معانی و مضامین نو و دلپسند و تصویر جزئیات بانیروی تخیل و دقت در وصف مناظر و توصیف طبیعت و اشخاص و به کار بردن تشبیهات و استعارات مطبوع و نو، در شمار کسانی است که بعد از خود نظیری نیافته‌است.
با وجود آنکه آثار نظامی از نظر اطناب در سخن و بازی با الفاظ و آوردن اصطلاحات علمی و فلسفی و ترکیبات عربی فراوان و پیچیدگی معانی بعضی از ابیات، قابل خرده گیری است، ولی "محاسن کلام او به قدری است که باید او را یکی از بزرگ‌ترین شعرای ایران نامید و مخصوصاً در فن خود بی همتا و بی نظیر معرفی کرد.
نظامی در بزم سرایی، بزرگ‌ترین شاعر ادبیات پارسی است.
به جرأت می‌توان گفت که او در سرایش لحظه‌های شادکامی بی همتاست، زبانش شیرین است و واژگانش نرم و لطیف، و گفتارش دلنشین. آن گونه که در بازگویی لحظه‌های رزم، نتوانسته از فشار بزم رهایی یابد به اشعار رزم نیز ناخودآگاه رنگ غنایی داده‌است.
از استاد بزرگ گنجه شش گنجینه در پنج بحر مثنوی جهان را یادگار است . این شش دفتر عبارت‌اند از:
مخزن الاسرار، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر یا بهرام نامه، اسکندرنامه که شامل شرفنامه و اقبالنامه است که همگی نشان دهنده هنر سخنوری و بلاغت گوینده توانای آن منظومه هاست....
مخزن الاسرار، در بحر سریع مطوی موقوف، در حدود ۲۲۶۰بیت مشتمل بر ۲۰مقاله در اخلاق و مواعظ و حکمت. در حدود سال ۵۷۰به اتمام رسیده است. (مفتعلن مفتعلن فاعلان)
خسرو و شیرین، در بحر هزج مسدس مقصور و محذوف، در ۶۵۰۰بیت، که به سال ۵۷۶ه. ق. نظمش پایان گرفته است. (مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل)
لیلی و مجنون، در بحر هزج مسدس اخرب مقبوض مقصور و محذوف، در ۴۷۰۰بیت. نظم این مثنوی به سال ۵۸۸هجری به پایان رسیده‌است. (مفعول مفاعلن فعولن)
هفت پیکر (که آن را بهرام‌نامه و هفت گنبد نیز خوانده‌اند)، در بحر خفیف مسدس مخبون مقصور و محذوف، در ۵۱۳۶بیت، در سرگذشت افسانه‌ای بهرام گور. (فاعلاتن مفاعلن فعلن)
اسکندرنامه، در بحر متقارب مثمن مقصور و محذوف، در ۱۰۵۰۰بیت، مشتمل بر دو بخش شرفنامه و اقبالنامه که در حوالی سال ۶۰۰به اتمام رسیده‌است. (فعولن فعولن فعولن فعل)
البته نظامی غیر از پنج گنج دیوان قصاید و غزلیاتی هم داشت.
این شرح حال را از کتابهای قدیمی و وبلاگ زیر برداشت نمودم .
http://sarapoem.persiangig.com/link7/nezami5ganj2.htm
ye sari b webam bezan ..
چشم.
دروغگو زیاد نشده ، حرف راستِ که مفت هم نمیارزه...
با عرض سلام و عرض ادب و خداقوت به محضر شما...
ممنون از حضور شما در سنگر بنده ی حقیر امید وارم مجدد نیز شما را دیدار بکنم...
واقعا کار شما یعنی شناساندن مشاهیر ایران و ایران زمین به بنده ی حقیر و سایرین جای قدردانی دارد...
بسیار سپاس گزار هستم...
ممنون از شما...
ممنون.
سلام بانو.
الان که به سلامتی این وبلاگ با رویکرد تازه راه اندازی کردید چرا سریع به روزرسانی نمیکنید ؟؟؟؟؟!!!
ما منتظر شنیدن داستانهای جذاب از آثار نظامی هستیم ؛ علی الخصوص داستانهائی چون " لیلی و مجنون " و فرهاد و شیرین " و .......!!!!!
درود
کمی وقت می بره.
البته من از مخزن الاسرار شروع میکنم تا به بقیه برسم.
در این وبلاگ داستانها را با هم به صورت منظوم میخوانیم.
chera sar nemizani bem asan ?
ســـلام
بــــ روزمــــ ...
اومدم.
سلام...
درود
کوچه
تشنه ی شادى
چشم به راه قاصدک...53
ای تن تو پاک‌تر از جان پاک
روح تو پرورده روحی فداک
نقطه گه خانه رحمت توئی
خانه بر نقطه زحمت توئی
راهروان عربی را تو ماه
یاوگیان عجمی را تو راه
ره به تو یابند و تو ره ده نه‌ای
مهتر ده خود تو و در ده نه‌ای
چون تو کریمان که تماشا کنند
رستی تنها نه به تنها کنند
از سر خوانی که رطب خورده‌ای
از پی ما زله چه آورده‌ای
لب بگشا تا همه شکر خورند
ز آب دهانت رطب‌تر خورند
ای شب گیسوی تو روز نجات
آتش سودای تو آب حیات
عقل شده شیفته روی تو
سلسله شیفتگان موی تو
چرخ ز طوق کمرت بنده‌ای
صبح ز خورشید رخت خنده‌ای
عالم تردامن خشک از تو یافت
ناف زمین نافه مشک از تو یافت
از اثر خاک تو مشگین غبار
پیکر آن بوم شده مشک بار
خاک تو از باد سلیمان بهست
روضه چگویم که ز رضوان بهست
کعبه که سجاده تکبیر تست
تشنه جلاب تباشیر تست
تاج تو و تخت تو دارد جهان
تخت زمین آمد و تاج آسمان
سایه نداری تو که نور مهی
رو تو که خود سایه نور اللهی
چار علم رکن مسلمانیت
پنج دعا نوبت سلطانیت
خاک ذلیلان شده گلشن به تو
چشم غریبان شده روشن به تو
تا قدمت در شب گیسو فشان
بر سر گردون شده دامن کشان
پر زر و در گشته ز تو دامنش
خشتک زر سوزه پیراهنش
در صدف صبح به دست صفا
غالیه بوی تو ساید صبا
لاجرم آنجا که صبا تاخته
لشگر عنبر علم انداخته
بوی کز آن عنبر لرزان دهی
گر به دو عالم دهی ارزان دهی
سدره ز آرایش صدرت زهیست
عرش در ایوان تو کرسی نهیست
روزن حاجت چو بود صبح تاب
ذره بود عرش در آن آفتاب
گرنه ز صبح آینه بیرون فتاد
نور تو بر خاک زمین چون فتاد
ای دو جهان زیر زمین از چه‌ای
گنج نه‌ای خاک نشین از چه‌ای
تا تو به خاک اندری ای گنج پاک
شرط بود گنج سپردن به خاک
گنج ترا فقر تو ویرانه بس
شمع ترا ظل تو پروانه بس
چرخ مقوس هدف آه تست
چنبر دلوش رسن چاه تست
ایندو طرف گرد سپید و سیاه
راه تو را پیک ز پیکان راه
عقل شفا جوی و طبیبش توئی
ماه سفرساز و غریبش توئی
خیز و شب منتظران روز کن
طبع نظامی طرب افروز کن
نظامی
درود به دوست خوب من
فریناز گرامی
البته شما درست می گویید که سراینده ی ویس و رامین را فخرالدین اسعد گرگانی سروده است و در این گمانی نیس.
اما نظامی گنجه ای یا گنجوی هم که به شوند "پنج گنجنامه" یا "خمسه" ی خود ناموَر گشته،در آغاز دارای سرایشها یی مانند غزلها و چکامه های شیرین و البته جُنگی از سروده ای بنام ویس و رامین بود.گو اینکه شوربختانه امروز نشانی اندکی و بَشَدهایی چند از آن نوشته ها را تنها می توان در برخی از یادنامه ها (تذکره ها) برجای مانده ی پس از وی دید.مانند شاهنامه به خامه فرسایی ابوالموید بلخی
که نخستین شاهنامه است و در آن داستانها و رزمهای پهلوانان پارسی است که نام برخی از آنان در هیچیک از این گونه نوشتارهای پس از خود یادی از آن نرفته است.مانند کی شکن و گرشاسپ (کی شکن برادر زاده ی کی کاووس بود.)،آغَش و هادان. (از رزم آوران نامدار دوره ی کی خسرو بودند.)
از این شاهنامه هم شوربختانه تنها در بخشی از نبشته ی "گرشاسپ" را در تاریخ سیستان می بینیم و در نبشته ی "تاریخ بلعمی" هم یادی از آن دیده میشود.
بهرروی،از نگاه شما هم بسیار سپاسگزارم دوست ارجمند من.
روز دلنشینی داشته باشی عزیز...53
سپاس .
ممنون از شما به خاطر نکات آموزنده و خوبی که یادآور شدین .
من همیشه از شما یاد می گیرم.
اصلاح شد
ممنون.
نظام الدین ابو محمد الیاس پسر یوسف پسر موید نظامی بدنیا آمده ی شهر گنجه نامی به نظامی گنجه ای یا گنجوی بسال ٥١٩ خورشیدی برابر با ١٦٩٩ شاهنشاهی است.این چامه سرای گران ارزش پدید آورنده ی "ویس و رامین" است که در گونه ی خود شاهکار ادبی بشمار می آید.گرچه جز بخش کوچکی از آن در برخی از نبشتهای دیگر،نشانی از آن وجود ندارد!از دیگر یادگار این سروده سرای چیره دست "مثنوی پنج گنج" می باشد که به خمسه ی نظامی از آن نام برده اند.این یادگار از پنج مثنوی بنامهای مخزن الاسرار (دارای دو هزار و دویست و شست بَشَد)،خسرو و شیرین (شش هزار و پانسد بشد)،لیلی و مجنون (نزدیک به چهار هزار و هفتسد بشد)،بهرام نامه یا هفت گنبد یا هفت پیکر و اسکندر نامه که این واپسین بر دو بخش "شرفنامه" و "اقبالنامه" درست شده و دارای ده هزار و پانسد بشد است.نظامی عزیز پیکر خود را در خاک ادب پرور ایران به سال ٥٨٣ یا ٥٨٢ خ برابر با ١٧٦٣ یا ١٧٦٢ ش پنهان ساخت.....
بر گرفته از بخشی از نسک "پارسی نامه" به خامه فرسایی نگارنده
درود بر شما دوست گرامی.
البته به نظرم ویس و رامین اثر فخرالدین اسعد گرگانی باشد.
بخشی از دیوان خسرو و شیرین نظامی گنجه ای:
چنین گوید جهاندیده سخنگوی
که چون می شد در آن صحرا جهانجوی
شکاری چون شکر می زد ز هر سوی
بر آمد گرد شیرین از دگر سوی
دو صید افکن به یک جا باز خوردند
به صید یکدیگر پرواز کردند
دو یار از عشق خود مخمور مانده
به صید اندر ز یاران دور مانده
نظر بر یکدیگر چندان نهادند
که آب از چشم یکدیگر گشادند
نه از شیرین جدا می گشت پرویز
نه از گلگون گذر میکرد شبدیز
چو نام هم شنیدند آندو چالاک
فتادند از سر زمین بر سر خاک
گذشت از ساعتی سر بر گرفتند
زمین از اشک در گوهر گرفتند
سخن بسیار بود اندیشه کردند
به کم گفتن صبوری پیشه کردند
دریشان خیره شد هر کس می تاخت
که شیرین را ز خسرو باز نشناخت
به خسرو گفت شیرین کای خداوند
نه من چون من هزارت بنده در بند...
مرا پرسی که چونی چونم ای دوست
جگر پر درد و دل پر خونم ای دوست
حدیث عاشقی بر من رها کن
تو لیلی شو که من مجنونم ای دوست
شنیدم عشقان را می نوازی
مگر من زان میان بیرونم ای دوست
نگفتی گر بیفتی گیرمت دست؟
از این افتاده تر کاکنونم ای دوست
غزلهای نظامی بر تو خوانم
نگیرد در تو هیچ افسونم ای دوست
نظامی گنجه ای
سلام و درود بر بانوی پارسی و ادب دوست.
واقعا ازحضور مجددتون در دنیای مجازی بسیار بسیار خوشحالم و وبلاگ جدیدتون که بارویکرد نگاه به شعرای فارسی است ؛ تبریک میگم.
سرفرازی شما مایه خوشحالی من است ؛ پس سرافراز و سربلند باشید در تمامی شئونات زندگیتون.
{ با تقدیم احترام }
سپاس
slOOoooom abji mobarak bashe webe jadid
kheili khoshhalam k bargashti ..
linki
ممنون عزیزم.
بسیار زیبا بود و کامل
در کارت پیروز باشی مهربانم
ممنون نیره جان.
درود فریناز عزیز.
با افتخار لینک شدی.
سپاس.
سلام و درود
این غزل ناب و زیباتقدیم به شما :
بدنیست بدانید دلم دلتنگست
فانوش شبم خموش و پایم لنگست
راهم پره سنگ و بین مافاصله ها
دانم که نه صد، هزارو صدفرسنگست
زنجیرزدند به پا، که شاید نروم
خندیددلم بگفت درنگم ننگست
بگرفت دلم ازین هزاران رنگی
آنجا بروم که آسمان یکرنگست
درمخمصمه زمانه می چرخم و باز
برحادثه ای دگرخیالم تنگست
آرامش و راحتی نخواهم هرگز
آرامش من رها شدن درجنگست
سید احدشیرین نژاد
ممنون
لینک شدید
ممنون محسن جان.
فرینازززززززززززززززززززززززززززززززز
مچکرمممممممممممممممممممم
شما رو چش ما جا دارین
این اولا جابرات باز میکنم
بخدا یادم رفته بوددددد
ممنون
درود به دوست بسیار ارجمند و دوست داشتنی من
فریناز گرامی
خشنودم که یکبار دیگه با تلاشی نو و تازه می بینمتون.
با سربلندی یکی از خوانندگان شما خواهم بودم و برات چون همیشه آرزوی سلامتی و شادکامی و مهر روزی دارم عزیز.
با سربلندی لینکتون کردم...53
خیلی ممنونم .
درود بر شما فریناز خانم من می خوانم اما دیگه تارنما ندارم
ممنون کیارش گرامی.
درود فریناز بانو.
خونه تازه مبارک!
خوشحال شدم دوباره برگشتین. البته این بار با نظامی گنجوی!
مطمئن هستم که اینجا هم حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. امیدوارم کامیاب باشید.
در ضمن، لینک شدید. با افتخار فراوان.
پاینده باشید.
بدرود.
سپاس دوست گرامی
یاد ها فراموش نخواهد شد حتی به اجبار
و دوستی ها ماندنی اند حتی با سکوت
دوست خوبم خونه نو مبارک
لینک شدی
ممنون نیره عزیزم.
سلام فرینازم
خانه مهر نو مبارک
خیلی از اومدنت خوشحالم
سپاس دوست گرامی من.
دوست عزیزم سلام.
آغازی نو رو بهت تبریک می گم.
امیدوارم استوار و با عشق قدم برداری و موفق باشی
دوست نازنینم توی لینکدونی وبم لینک شدید
ممنون عزیزم.
سلااااااااااااااااااااااااام
خیلی خوش اومدین
همینکه اومدین کافیه
لطفا منو لینک اول قرار بدین...
کردها اولویت دارن به شیرازیها و...
ممنون . چشم حتماً.
درود بر شما فریناز جان خوشحالم که باز هم دست به قلم شدید .
با افتخار لینک شدید
سپاسگزارم.
سلام و درودبه شما
ازاینکه بازبه دنیای مجازی برگشید و فعالیت می کنید خوشحالم وبلاگ زیبایی بااسم ادبی تاسیس کردید موضوعش هم نو و هم جالبه ... باکمال میل لینک جدید تون رو جایگزین قبلی کردم براتون آرزوی موفقیت درکاروزندگیتان رو دارم
درود
ممنون از شما .
لینک قبلی را هم بذارین باشه