پنج گنج

پنج گنج

مروری بر پنج گنج نظامی اثر شاعر بلند آوازه ایرانی.
پنج گنج

پنج گنج

مروری بر پنج گنج نظامی اثر شاعر بلند آوازه ایرانی.

برتری سخن منظوم از منثور


چونکه نسخته سخن سرسری
هست بر گوهریان گوهری
نکته نگهدار ببین چون بود
نکته که سنجیده و موزون بود

قافیه سنجان که سخن برکشند
گنج دو عالم به سخن درکشند
خاصه کلیدی که در گنج راست
زیر زبان مرد سخن سنج راست

آنکه ترازوی سخن سخته کرد
بختورانرا به سخن بخته کرد
بلبل عرشند سخن پروران
باز چه مانند به آن دیگران

زاتش فکرت چو پریشان شوند
با ملک از جمله خویشان شوند
پرده رازی که سخن پروریست
سایه‌ای از پرده پیغمبریست

پیش و پسی بست صفت کبریا
پس شعرا آمد و پیش انبیا
این دو نظر محرم یکدوستند
این دو چه مغز آنهمه چون پوستند

هر رطبی کز سر این خوان بود
آن نه سخن پاره‌ای از جان بود
جان تراشیده به منقار گل
فکرت خائیده به دندان دل

چشمه حکمت که سخن دانیست
آب شده زین دو سه یک نانیست
آنکه درین پرده نوائیش هست
خوشتر ازین حجره سرائیش هست

با سر زانوی ولایت ستان
سر ننهد بر سر هر آستان
چون سر زانو قدم دل کند
در دو جهان دست حمایل کند

آید فرقش به سلام قدم
حلقه صفت پای و سر آرد بهم
در خم آن حلقه که چستش کند
جان شکند باز درستش کند

گاهی از آن حلقه زانو قرار
حلقه نهد گوش فلک را هزار
گاه بدین حقه فیروزه رنگ
مهره یکی ده بدر آرد ز چنگ

چون به سخن گرم شود مرکبش
جان به لب آید که ببوسد لبش
از پی لعلی که برآرد ز کان
رخنه کند بیضه هفت آسمان

نسبت فرزندی ابیات چست
بر پدر طبع بدارد درست
خدمتش آرد فلک چنبری
باز رهد ز آفت خدمتگری

هم نفسش راحت جانها شود
هم سخنش مهر زبانها شود
هر که نگارنده این پیکر اوست
بر سخنش زن که سخن‌پرور اوست

مشتری سحر سخن خوانمش
زهره هاروت شکن دانمش
این بنه کاهنگ سواران گرفت
پایه خوار از سر خواران گرفت

رای مرا این سخن از جای برد
کاب سخن را سخن آرای برد
میوه دلرا که به جانی دهند
کی بود آبی چو به نانی دهند

ای فلک از دست تو چون رسته‌اند
این گره‌هائی که کمر بسته‌اند
کار شد از دست به انگشت پای
این گره از کار سخن واگشای

سیم کشانی که به زر مرده‌اند
سکه این سیم به زر برده‌اند
هر که به زر سکه چون روز داد
سنگ ستد در شب افروز داد

لاجرم این قوم که داناترند
زیرترند ارچه به بالاترند
آنکه سرش زرکش سلطان کشید
باز پسین لقمه ز آهن چشید

وانکه چو سیماب غم زر نخورد
نقره شد و آهن سنجر نخورد
چون سخنت شهد شد ارزان مکن
شهد سخن را مگس افشان مکن

تا ندهندت مستان گر وفاست
تا ننیوشند مگو گر دعاست
تا نکند شرع تو را نامدار
نامزد شعر مشو زینهار

شعر تو را سدره نشانی دهد
سلطنت ملک معانی دهد
شعر تو از شرع بدانجا رسد
کز کمرت سایه به جوزا رسد

شعر برآرد بامیریت نام
کالشعراء امراء الکلام
چون فلک از پای نشاید نشست
تا سخنی چون فلک آری به دست

بر صفت شمع سرافکنده باش
روز فرو مرده و شب زنده باش
چون تک اندیشه به گرمی رسید
تند رو چرخ به نرمی رسید

به که سخن دیر پسند آوری
تا سخن از دست بلند آوری
هر چه در این پرده نشانت دهند
گر نپسندی به از آنت دهند

سینه مکن گر گهر آری به دست
بهتر از آن جوی که در سینه هست
هر که علم بر سر این راه برد
گوی ز خورشید و تک از ماه برد

گر نفسش گرم روی هم نکرد
یک نفس از گرم روی کم نکرد
در تک فکرت که روش گرم داشت
برد فلک را ولی آزرم داشت

بارگی از شهپر جبریل ساخت
باد زن از بال سرافیل ساخت
پی سپر کس مکن این کشته را
باز مده سر بکس این رشته را

سفره انجیر شدی صفر وار
گر همه مرغی بدی انجیر خوار
منکه درین شیوه مصیب آمدم
دیدنی ارزم که غریب آمدم

شعر به من صومعه بنیاد شد
شاعری از مصطبه آزاد شد
زاهد و راهب سوی من تاختند
خرقه و زنار در انداختند

سرخ گلی غنچه مثالم هنوز
منتظر باد شمالم هنوز
گر بنمایم سخن تازه را
صور قیامت کنم آوازه را

هر چه وجود است ز نو تا کهن
فتنه شود بر من جادو سخن
صنعت من برده ز جادو شکیب
سحر من افسون ملایک فریب

بابل من گنجه هاروت سوز
زهره من خاطر انجم فروز
زهره این منطقه میزانیست
لاجرمش منطق روحانیست

سحر حلالم سحری قوت شد
نسخ کن نسخه هاروت شد
شکل نظامی که خیال منست

جانور از سحر حلال منست

 

 نسخته = نسنجیده


بخته = فربه و پرورده


ملک = فرشته


پرده رازی = سر پنهان


خاییده = جویده


چست = تیز و چابک


هاروت = نام ملکی است. استاد سحر


سیماب = جیوه


ننیوشند = نشنوند


تک = تاخت و تاز


بارگی = اسب


مصیب = راه صواب


مصطبه = میخانه





نظرات 22 + ارسال نظر
مسعود شنبه 12 مهر 1393 ساعت 01:15 http://www.nevisandenarazi.blogfa.com

سپاس از اینکه به مطالب من نگاه کردین و ممنون از نظرتان..


زندگی را همچون هدیه ای بپذیر

ممنون

امیر شنبه 5 مهر 1393 ساعت 10:33 http://amooo88.mihanblog.com

$____$$$$_$$$$_$$$
_______$$-$$$$$-$$----$$$$$
____$$$$$$$$$$$$_$$$$_$$$$$
___$$$$$$$$$$$$$$$$$_____$$$
__$$$__$$$$$$$$$$$$________$
_$$___$$$$$$$$$$$$$$$$$
$$___$$$$_$$$_$$$__$$$$$
$___$$$$___$$__$$$$___$$$
____$$$_____$$___$$$____$$
____$$______$$$___$$$____$
____$$_______$$____$$$
____$________$$$____$$
____ _________$$$____$
_____________$$$
_____________$$$
____________ $$$
____________$$$
___________$$$
_________$$$$$
________$$$$$
حدیث قدسی=>عقبه بن عامر رضی الله عنه می گوید:از پیامبر ص شنیدم که می فرمود(پروردگارت خوشحال می شود (از کار)چوپانی که در قله ی کوه برای ادای اذان می گوید و نماز می خواند خداوند متعال(خطاب به فرشتگان) می فرماید به این بنده ام بنگرید(و ببینید که چگونه) اذان می گوید و نماز می خواند او از من می ترسد پس به پاس این بندگی او را بخشیدم و وارد بهشت کردم.

نیره پنج‌شنبه 3 مهر 1393 ساعت 19:19 http://naseri-n.blogfa.com

گفت استاد مبر درس از یاد
یاد باد آنچه به من گفت استاد
یاد باد آنکه مرا یاد آموخت
آدمی نان خورد از دولت یاد
هیچ یادم نرود این معنی
که مرا مادر من نادان زاد
پدرم نیز چو استادم دید
گشت از تربیت من آزاد
پس مرا منت از استاد بود
که به تعلیم من اُستاد اِستاد
هر چه دانست ، آموخت مرا
غیر یک اصل که ناگفته نهاد
قدر استاد نکو دانستن
حیف استاد به من یاد نداد
گر بمرده است روانش پر نور
ور بود زنده خدا یارش باد

تیرداد چهارشنبه 2 مهر 1393 ساعت 23:24 http://tirdadansari.blogfa.com/

درود خوبی بانو تندرستی؟خوشحالم که برقراری و با قدرت ادامه می دی شاد باشی پاینده ایران

سپاس از لطفت.

نیره چهارشنبه 2 مهر 1393 ساعت 17:49 http://naseri-n.blogfa.com

ستاره گان زاییدة کرشمة مهتابند

و ماه طلایه دارِ آسمان،

مهپاره بتی که حوریان

به نجابتِ نگاهش نماز برند.

صبح

وهمی که در دیده گان بیداران

رنگ می گیرد

و مهتاب را در ذهن

به خاطره بدل می کند،

امید

پرنده کوچکی است که ناشیانه پرواز را تجربه می کند،

زندگی

نهری است

که از فراز شیارهای زمین

جریان را می آفریند،

آرزو

عشوه رنگین کمانی است

که چهرة دختر باران را می خراشد،

و عشق،

عشق بارانی جادویی است

که این عناصر را تر می کند.

نیره چهارشنبه 2 مهر 1393 ساعت 17:48 http://naseri-n.blogfa.com

کبوتر فردا از خوشة امروز دانة امید می چیند.

عشق

طنین انعکاس دوستیهاست

و قلب مجمری است از آتش و هوس،

آسمان دشتی است لبریز خواهش،

ستاره گان فانوسکهای آشتی اند

و آفتاب رهواری که فردا را نفس می کشد،

شقایق در عزای داغ کهنة خویش،

غروب، شکست غرور کوه را نظاره می کند،

و آرزو،

آرزو سروی است که بر آستان خدا

سر می ساید.

نیره سه‌شنبه 1 مهر 1393 ساعت 18:11 http://naseri-n.blogfa.com

پاییز برگشته

حتما برگی افتادنش را فراموش کرده بود

آن قدر ها مهربان هست

به خاطر یکی هم از سفر باز گردد

م- فرهمند سه‌شنبه 1 مهر 1393 ساعت 14:21 http://2500aryaie.blogfa.com

سلام " فرناز " بانو !!!!
خوبی عزیزم ؟؟؟
****************
هم نفسش راحت جانها شود
هم سخنش مهر زبانها شود
هر که نگارنده این پیکر اوست
بر سخنش زن که سخن‌پرور اوست
***************
ابیاتی زیبا و قابل تامل !!!!!!!!
سرفراز باشید بانو.

درود
ممنون از حضورت.

سکوت منتظر... سه‌شنبه 1 مهر 1393 ساعت 03:45 http://kiarash53.blogfa.com

یک قدم بیا جلو
تا پاییز فرصتی نمانده
کم مانده باران بگیرد
و تو مرا نداشته باشی!
نترس...
من به فردای تو گره نمی خورم
فقط برایت شعر میگویم
و کاری می کنم
آخر پاییز از فتح من بازگردی...
پاییز مهر شما زیبا
به رنگ رنگ بی رنگی دلت...53

تخس شرور سه‌شنبه 1 مهر 1393 ساعت 01:00 http://1-12-14.blogfa.com

درود

آپم با موضوع:

غدیر خم (قلم و دوات)

خوشحال میشم نظرت رو بگی

یا علی[گل]

چشم.

خاطره سه‌شنبه 1 مهر 1393 ساعت 00:40 http://khaterehfunny.blogsky.com/

سلام
خوبی؟
دلم تنگ شده بود

ممنون .
خوشحالم کردی.

نیره دوشنبه 31 شهریور 1393 ساعت 11:55 http://naseri-n.blogfa.com

پاییز می‌رسد که مرا مبتلا کند

با رنگ‌های تـازه مــرا آشنا کند

پاییز می‌رسد که همانند سال پیش

خود را دوباره در دل قالیچـــه جا کند

او می‌رسد که از پس نه ماه انتظار

راز ِ درخت باغچـــه را برملا کند

او قول داده است که امسال از سفر

اندوه‌هــای تازه بیــارد ، خـدا کند

او می‌رسد که باز هم عاشق کند مرا

او قـول داده است بـه قــولش وفا کند

پاییز عاشق است، وَ راهی نمانده است

جــز این کــه روز و شب بنشیند دعا کند

شاید اثر کند، وَ خداوندِ فصل ها

یک فصل را بخاطر او جا به جا کند

تقویـم خواست از تو بگیرد بهـــار را

تقدیر خواست راه شما را جدا کند

خش خش ... ، صدای پای خزان است، یک نفر

در را بـــه روی حضــرت پاییــــز وا کند...

فصل مهر وماه بر فریناز گرامی خوش باد

ممنون عزیزم.

تیرداد یکشنبه 30 شهریور 1393 ساعت 17:54 http://tirdadansari.blogfa.com/

هزاران شمع را ...
می‌توان با یک شمع روشن کرد ،
بدون اینکه زندگی آن شمع ،
کوتاهتر شود ...
تقسیم خوشبختی ،
هیچوقت از آن کم نمی‌کند ... !
ـــــ
بودا

نیره یکشنبه 30 شهریور 1393 ساعت 10:29 http://naseri-n.blogfa.com

بمان
بمان
مرا میان این همیشه بی ثمر
امیدهای خنده های خوش بمان
نشسته روی چوبکی
پشت پرده های باز
به رقص باد و آفتاب
درون خانه ای که با امید کاشته ام بمان

نرو ز دست های خالیم
که از تمام روح تو پُرم
بمان که این چروک های پر غبار
گلی شوند به روی صورتم
شراره ای ز شهوت و هوس
که می دمد برقص!
درون گوش های من

بمان
بمان که رفتنی نبوده ایم
کتاب بستنی نبوده ایم
چشم های مست و بی افق بهانه اند
من و تو کمتر از غرور شرمناک ِ یک شدن ولی
نبوده ایم ..

هزار سینه بغض، منزوی و گم
میان چاله های خاک
گمان نبرده ام دهد مجال
چشم شور روزگار
تو را به نحسی زمان
بمان
میان قصه های بی مکان و بی زمان من
در آن همیشه دور کوچه های سبزمان
بمان

بمان
بمان میان این خیال های خام من
خیال جاده ها و کلبه های خیس
خیال یک سفر و یک غروب
که رو به قله ها به روی قله ای نشسته ایم
و سنگ خالی کنار من
پچ پچی غمین نمی کند مرا
نبودن تو را به رخ نمی کشد مرا
بمان که این خیال های سنگیم
سوخته سینه مرا نمی کند رها

نمی توانم از تو تا تمام پر کشم
سهم خود ز بازی مخوف عشق را
روی میز کافه های بسته در به یادگار
ز چکه های سرخ ناخنم کشم
بمان
بمان و از میان دست های خالیم مرو
که جز کشیده دست های گرم تو
دست گرم دیگری
امید زندگی و شور
ز ساده چشم دیگری
ندیده ام

مگر چه دیده ای ز من؟
بجز هوس
شعله شعله شهوت و نفس
که تا ز خواب می پرم
چو دود ِ دور ِ آتشی سوار
به بادهای مست فاصله
فسانه می کنی مرا
میان بسته دفتری
نخوانده رفته یاد
نقش می زنی ز خاطره
شکسته شیشه های عمر عاشق مرا

بمان
بمان که زادگان دست چرخ
ز شهوت و هوس سرشته اند
ز میل های آتشین پُرند
اگر نباشد حادثه
چو مردگان ِ بی رُحند

من و تو را هزار پچ پچان فاسد زمان
به نام فکر و منطق و امان
به دشت دیوهای حجب سپرده اند
می رسد چه زود مرگ مان
اگر که باورش کنیم
نکرده ام دمی
بمان
تو هم به عشق باورم بمان

بمان
بمان
مرا میان این همیشه بی ثمر
امیدهای خنده های خوش بمان
نشسته روی چوبکی
پشت پرده های باز
به رقص باد و آفتاب
درون خانه ای که با امید کاشته ام بمان

نرو ز دست های خالیم
که از تمام روح تو پُرم
بمان که این چروک های پر غبار
گلی شوند به روی صورتم
شراره ای ز شهوت و هوس
که می دمد برقص!
درون گوش های من

بمان
بمان که رفتنی نبوده ایم
کتاب بستنی نبوده ایم
چشم های مست و بی افق بهانه اند
من و تو کمتر از غرور شرمناک ِ یک شدن ولی
نبوده ایم ..

سلام و درودبه شما دوست عزیز
باگزارشی تصویری ازکنسرت استاد حسین علیزاده شیرازباعنوان ( نغمه ای درپرده ای) اجرای جمعه 28 شهریور ماه بروزم و منتظرحضور صمیمانه شماهستم ... شادباشید[گل]

چشم.

نیره شنبه 29 شهریور 1393 ساعت 12:59 http://naseri-n.blogfa.com

چون مهر بر آی بام و ایوان را
بگداز چو موم سنگ و سندان را
امشب مه چارده ز خورشیدم
شرمنده نشد ببین تو عرفان را
در سینه هزار چاکم افزون شد
تا دیده‌ام آن چاک گریبان را
بنگر که بهم چگونه میجوشند
آن آتش لعل و آب حیوان را
بنشین که ز کفر و دین بر‌آورده
سودای تو کافر و مسلمان را
الماس بریز بر سر زخمم
خالی مکن از نمک نمکدان را
آن به که ز شکوه لب فرو بندیم
بر هم بزنیم زور دیوان را
ای آنکه به سر هوای او داری
آغشته بخون ببین شهیدان را
چون نسبت او بجان توانم کرد
چون نیست به جان نسبتی جان را
از معرکه بین که طرفه، بیرون رفتند
کردیم چو امتحان حریفان را
عاجز گشتی ور نه باشد از هوئی
ریزم به خاک خون خاقان را
کم فرصتی ار نباشد از آهی
بر باد دهیم خاک کیوان را
از ما بطلب هر آنچه میخواهی
در فقر کن امتحان فقیران را
دیگر بخدای بر نداری دست
بشناسی اگر علی عمران را
برخیز رضی ازین میان برخیز
با هم بگذار جان و جانان را

ارتیاس شنبه 29 شهریور 1393 ساعت 09:19 http://artiyas1986.mihanblog.com/

درود بر شما فریناز عزیز
مثل همیشه از کامنت های زیباتون لذت بردم

تخس شرور شنبه 29 شهریور 1393 ساعت 00:01 http://1-12-14.blogfa.com/

درود

آپم با موضوع:

غدیر خم (نخستین ایمان آورنده)

منتظر حضورتون هستم

یا علی[گل]

چشم

ذوالقرنین جمعه 28 شهریور 1393 ساعت 13:39 http://www.zolgharneyn-2014.mihanblog.com

درود بر شما بسیار زیبا بود

سپاس

نیره جمعه 28 شهریور 1393 ساعت 12:53 http://naseri-n.blogfa.com

درود بر فریناز گرامی
بسیار زیبا بود
این باید ادامه شعر قبلی باشه
دستت درد نکنه خانم ادب دوست

ممنون از لطفت عزیزم.

سکوت منتظر... جمعه 28 شهریور 1393 ساعت 06:45 http://Kiarash53.blogfa.com

آدم‌ها!
عطرشان را با خودشان می‌آورند
جا می‌گذارند
و می‌روند
آدم‌ها
می‌آیند و می‌روند
ولی
توی خواب‌های‌مان می‌مانند
آدم ها
می آیند و می روند
ولی
دیروز را با خود نمی برند
و...
خاطره هایشان را جا می گذارند
و می روند
آدم ها
می آیند
تمام برگ های تقویم بهار می شود
می روند
و چهار فصل پاییز را
با خود نمی برند
آدم‌ها
وقتی می‌آیند
موسیقی شان را هم با خودشان می‌آورند
و وقتی می‌روند
با خود نمی‌برند...

سکوت منتظر... جمعه 28 شهریور 1393 ساعت 06:44 http://Kiarash53.blogfa.com

زندگی
ساختن عمریست
رفتنیست...
پس بکوش
تا که هست لحظاتی
دقایق و ساعاتی
که می رسد بر ما
نه زمانیست بر بازگشتی
نه فرصتی بر بخششی...

امکان ثبت نظر جدید برای این مطلب وجود ندارد.